
Εθνικό Αστεροσκοπείο ΑθηνώνTheophil Hansen, 1842-1846. Η συντήρησή του βραβεύτηκε με τo μετάλλειο υποδειγματικής συντήρησης από τη Europa Nostra και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το 2010. Το βραβείο απονεμήθηκε στις 10 Ιουνίου 2010 στην Κωνσταντινούπολη, στη βασιλική της αγ. Ειρήνης
Ιστορικά στοιχεία – Περιγραφή: Το σχέδιο του κτιρίου εκπόνησε πρώτα ο Σάουμπερτ, το οποίο όμως δεν άρεσε στον Όθωνα. Ο ίδιος ο Σάουμπερτ υπέδειξε κατόπιν στον Σίνα ως αρχιτέκτονα, τον Θεόφιλο Χάνσεν του οποίου το σχέδιο εγκρίθηκε. Η οικοδόμηση άρχισε την 26η Ιουνίου του 1842, ημέρα ολικής έκλειψης του ήλιου, και περατώθηκε το 1846. Η κάτοψη του κτιρίου είναι απλούστατη, σε σχήμα σταυρού, διατεταγμένου ως προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Στο μέσο έχει τετραγωνικό πύργο, με την κλίμακα η οποία οδηγεί προς τον περιστροφικό τρούλο των παρατηρήσεων –ο οποίος εδράζεται σε δακτύλιο– και στην ταράτσα. Οι κεραίες του κτίσματος καλύπτονται από δίρριχτη στέγη. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο αέτωμα υπάρχει ολόγλυφη σύνθεση στο κέντρο της οποίας έχει τοποθετηθεί ο θυρεός της οικογένειας Σίνα.
Οι κίονες, οι βάσεις τους, το επιστύλιο και οι γωνίες του κτίσματος είναι κατασκευασμένα από κυανωπό μάρμαρο Υμηττού. Τα κιονόκρανα, το γείσο, τα ακρωτήρια, ο δακτύλιος του θόλου και διάφορα διακοσμητικά που τοποθετήθηκαν στο εσωτερικό, είναι κατασκευασμένα από Πεντελικό μάρμαρο. Η λιθοδομή των τοιχωμάτων προέρχεται από εκσκαφές ασβεστόλιθου που πραγματοποιήθηκαν στο λόφο των Νυμφών κατά την οικοδόμηση του κτιρίου. Τα υποστηρίγματα των οροφών των χώρων όπου σήμερα στεγάζονται τα δύο γραφεία, είναι κατασκευασμένα με τη μέθοδο του μπαγδαντί, δηλαδή με υπόστρωμα από ξύλινες δοκούς ορθογώνιας διατομής, τοποθετημένες σε παράλληλη διάταξη και σε απόσταση 0,5 εκ. έως 1,5 εκ. η μία από την άλλη. Επάνω στην ξύλινη διαδοκίδωση έχει τοποθετηθεί το κονίαμα Οι οροφές της εισόδου, της βιβλιοθήκης και του μουσειακού χώρου Α΄, είναι ξύλινες, δίρριχτες και αποτελούνται από δοκούς που απολήγουν σε φουρούσια τα οποία στηρίζονται σε ολόγλυφες γύψινες παραστάσεις. Οι ξύλινες οροφές φέρουν και αυτές ζωγραφική διακόσμηση, καθώς και τα αετώματα που σχηματίζονται στα ανώτερα τμήματα των κατακόρυφων τοίχων. Όλοι οι κατακόρυφοι τοίχοι είναι επιχρισμένοι με κονίαμα.
Φθορές - επεμβάσεις συντήρησης και αποκατάστασης:
Τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν στις ξύλινες οροφές ήταν τα παρακάτω:
• Επικαθίσεις ατμοσφαιρικών ρύπων, σκόνης και αιθάλης στην επιφάνεια.
• Υδρόλυση και σαθροποίηση ξύλινων τμημάτων.
• Εναπόθεση αλάτων από τη δράση της υγρασίας.
• Αποκολλήσεις ξύλινων τμημάτων.
Οι τοιχογραφίες των χώρων του κτιρίου παρουσίαζαν τα εξής προβλήματα:
• Επικαθίσεις ατμοσφαιρικών ρύπων, σκόνης και αιθάλης στη ζωγραφική επιφάνεια.
• Αποκολλημένα τμήματα υποστρώματος με έντονη τάση για απόσπαση.
• Κηλίδες υγρασίας που παρουσιάζονταν ως κιτρινισμένες περιοχές.
• Εναποθέσεις αλάτων από τη δράση της υγρασίας.
• Ρωγματώσεις στο υπόστρωμα.
• Απολεπισμένο, αποφλοιωμένο και κονιορτοποιημένο ζωγραφικό στρώμα.
• Απώλειες τμημάτων ζωγραφικής επιφάνειας.
• Επεμβάσεις με νέο κονίαμα στις φρίζες.
• Επιζωγραφίσεις στο διάκοσμο των φριζών.
Οι επιπλέων φθορές που αφορούσαν μόνο τον χώρο της εισόδου ήταν:
• Μικρές απώλειες του κονιάματος στους πεσσούς.
• Κάλυψη του διακόσμου των φριζών και των πεσσών στήριξης των φατνωμάτων με στρώματα χρώματος, πιθανώς για την κάλυψη φθορών.
• Επιζωγραφίσεις στις φρίζες και στα επίκρανα των πεσσών.
• Απώλειες ξύλινων τμημάτων.
• Δημιουργία ρωγμών στο ξύλινο υπόστρωμα.
• Απολεπισμένο και συρρικνωμένο ζωγραφικό στρώμα.
• Νεότερες επεμβάσεις με χρώματα στη ζωγραφική επιφάνεια.
Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
Ξύλινες οροφές
Οι κίονες, οι βάσεις τους, το επιστύλιο και οι γωνίες του κτίσματος είναι κατασκευασμένα από κυανωπό μάρμαρο Υμηττού. Τα κιονόκρανα, το γείσο, τα ακρωτήρια, ο δακτύλιος του θόλου και διάφορα διακοσμητικά που τοποθετήθηκαν στο εσωτερικό, είναι κατασκευασμένα από Πεντελικό μάρμαρο. Η λιθοδομή των τοιχωμάτων προέρχεται από εκσκαφές ασβεστόλιθου που πραγματοποιήθηκαν στο λόφο των Νυμφών κατά την οικοδόμηση του κτιρίου. Τα υποστηρίγματα των οροφών των χώρων όπου σήμερα στεγάζονται τα δύο γραφεία, είναι κατασκευασμένα με τη μέθοδο του μπαγδαντί, δηλαδή με υπόστρωμα από ξύλινες δοκούς ορθογώνιας διατομής, τοποθετημένες σε παράλληλη διάταξη και σε απόσταση 0,5 εκ. έως 1,5 εκ. η μία από την άλλη. Επάνω στην ξύλινη διαδοκίδωση έχει τοποθετηθεί το κονίαμα Οι οροφές της εισόδου, της βιβλιοθήκης και του μουσειακού χώρου Α΄, είναι ξύλινες, δίρριχτες και αποτελούνται από δοκούς που απολήγουν σε φουρούσια τα οποία στηρίζονται σε ολόγλυφες γύψινες παραστάσεις. Οι ξύλινες οροφές φέρουν και αυτές ζωγραφική διακόσμηση, καθώς και τα αετώματα που σχηματίζονται στα ανώτερα τμήματα των κατακόρυφων τοίχων. Όλοι οι κατακόρυφοι τοίχοι είναι επιχρισμένοι με κονίαμα.
Φθορές - επεμβάσεις συντήρησης και αποκατάστασης:
Τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν στις ξύλινες οροφές ήταν τα παρακάτω:
• Επικαθίσεις ατμοσφαιρικών ρύπων, σκόνης και αιθάλης στην επιφάνεια.
• Υδρόλυση και σαθροποίηση ξύλινων τμημάτων.
• Εναπόθεση αλάτων από τη δράση της υγρασίας.
• Αποκολλήσεις ξύλινων τμημάτων.
Οι τοιχογραφίες των χώρων του κτιρίου παρουσίαζαν τα εξής προβλήματα:
• Επικαθίσεις ατμοσφαιρικών ρύπων, σκόνης και αιθάλης στη ζωγραφική επιφάνεια.
• Αποκολλημένα τμήματα υποστρώματος με έντονη τάση για απόσπαση.
• Κηλίδες υγρασίας που παρουσιάζονταν ως κιτρινισμένες περιοχές.
• Εναποθέσεις αλάτων από τη δράση της υγρασίας.
• Ρωγματώσεις στο υπόστρωμα.
• Απολεπισμένο, αποφλοιωμένο και κονιορτοποιημένο ζωγραφικό στρώμα.
• Απώλειες τμημάτων ζωγραφικής επιφάνειας.
• Επεμβάσεις με νέο κονίαμα στις φρίζες.
• Επιζωγραφίσεις στο διάκοσμο των φριζών.
Οι επιπλέων φθορές που αφορούσαν μόνο τον χώρο της εισόδου ήταν:
• Μικρές απώλειες του κονιάματος στους πεσσούς.
• Κάλυψη του διακόσμου των φριζών και των πεσσών στήριξης των φατνωμάτων με στρώματα χρώματος, πιθανώς για την κάλυψη φθορών.
• Επιζωγραφίσεις στις φρίζες και στα επίκρανα των πεσσών.
• Απώλειες ξύλινων τμημάτων.
• Δημιουργία ρωγμών στο ξύλινο υπόστρωμα.
• Απολεπισμένο και συρρικνωμένο ζωγραφικό στρώμα.
• Νεότερες επεμβάσεις με χρώματα στη ζωγραφική επιφάνεια.
Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
Ξύλινες οροφές
- Καθαρισμός ζωγραφικής επιφάνειας από ατμοσφαιρικούς ρύπους, αιθάλη, άλατα και επικαθίσεις χρωμάτων από νεότερες επεμβάσεις.
- Έλεγχος για ξυλοφάγα έντομα και μύκητες – προληπτική απεντόμωση.
- Αφαίρεση σαθρών ξύλινων τμημάτων.
- Στερεώσεις – συγκολλήσεις – συμπληρώσεις – αντικαταστάσεις στα ξύλινα τμήματα της οροφής που είχαν αποκολληθεί ή αποσαθρωθεί.
- Επαλείψεις και επικαλύψεις.
- Αισθητική αποκατάσταση.
Τοιχογραφίες:
- Επιλεκτική αφαίρεση επιζωγραφίσεων και επιχρωματισμών.
- Καθαρισμός ζωγραφικής επιφάνειας από ατμοσφαιρικούς ρύπους, αιθάλη, άλατα και επικαθίσεις χρωμάτων από νεότερες επεμβάσεις.
- Απομάκρυνση διαλυτών αλάτων και βιολογικών επικαθίσεων.
- Στερέωση κονιορτοποιημένου ζωγραφικού στρώματος.Στερέωση απολεπισμένου ζωγραφικού στρώματος.
- Στερέωση αποκολλημένων τμημάτων υποστρώματος.
- Συμπληρώσεις ρωγμών υποστρώματος.
- Χρωματική αναπαραγωγή απολεσθέντων ζωγραφικών μοτίβων.
- Αισθητική αποκατάσταση.