Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"Διακρίσεις για αναστηλώσεις μνημείων"
Η χώρα μας κέρδισε φέτος δύο μετάλλια στον πανευρωπαϊκό διαγωνισμό από την Ευρωπαϊκή Ενωση και την Europa Nostra
Μόλις ανακοινώθηκε ότι φέτος η χώρα μας κέρδισε δύο μετάλλια για αναστηλώσεις μνημείων στον πανευρωπαϊκό διαγωνισμό από την Ευρωπαϊκή Ενωση και την Europa Nostra. Η απονομή θα γίνει στις 10 Ιουνίου στην Κωνσταντινούπολη, που το 2010 είναι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, στην Αγία Ειρήνη, από την Επίτροπο Πολιτισμού κ. Ανδρούλλα Βασιλείου.
Από τα 16 μετάλλια που απονέμονται το 2010 για αναστηλώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, δύο αφορούν αναστηλώσεις στην Ελλάδα, όσα δηλαδή τη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, και την Ολλανδία, με μόνη την Ισπανία να λαμβάνει τρία. Εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι τρεις φορές μέσα στην περασμένη πενταετία η Ελλάδα απέσπασε ακόμα και το πρώτο μετάλλιο μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών χωρών, για την παραδειγματική αναστήλωση των ναών των Ιρίων και του Σαγκρίου στη Νάξο, ως και για την ανασκαφή και ευαίσθητη ανάδειξη του προϊστορικού οικισμού στον Σκάρκο στην Ιο. Και πέρυσι υπήρξε ελληνική πρωτιά, η οποία όμως δεν αφορούσε αναστήλωση, αλλά πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, συγκεκριμένα το Πρόγραμμα «Αειφόρο Αιγαίο» της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Σημειωτέον ότι καμία από τις πολυμελείς κριτικές επιτροπές της Europa Nostra δεν περιέχει περισσότερο από έναν κριτή από την ίδια χώρα, και στη συγκεκριμένη περίπτωση του Προγράμματος «Αειφόρο Αιγαίο», που προκρίθηκε το 2009, δεν υπήρξε στην επιτροπή κρίσης ούτε Ελληνας ούτε Ελληνοκύπριος.
Δεν είναι μόνον οι πρωτιές προηγουμένων ετών που εντυπωσιάζουν, αλλά ο συνολικός αριθμός των αναστηλώσεων στη χώρα μας που έχουν βραβευθεί τα τελευταία χρόνια. Πέρυσι διακρίθηκε με μετάλλιο η ανάδειξη του μεγάλου αρχαιολογικού πάρκου στη ρωμαϊκή Νικόπολη, πρόπερσι το παλάτι του Γαλέριου, Μεγάλου Κωνσταντίνου και Θεοδοσίου στη Θεσσαλονίκη. Φέτος, εκτός από τα δύο μετάλλια, επαινούνται από την επιτροπή κρίσης δύο ακόμα αναστηλώσεις στη χώρα μας, εκείνες των ελληνιστικών τειχών στη Νίσυρο και του Ρωμαϊκού Θεάτρου στο Αργος.
Τα δύο φετινά μετάλλια δικαιολογούν ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Η παραδειγματική αναστήλωση του Πύργου της Αγίας Τριάδος στην Αμοργό είναι προϊόν της βιωματικής αφοσίωσης στο μητρικό της νησί της καθηγήτριας Λίλας Μαραγκού. Ο Πύργος είναι του τέταρτου π.Χ. αιώνα, αλλά δεν υπάρχει αιώνας από τους 23 που ακολούθησαν ο οποίος δεν άφησε ίχνος της ανθρώπινης παρουσίας στον χώρο. Πρόκειται όχι μόνο για μια εξαιρετική ανασκαφή και αναστήλωση, αλλά για την πιο πειστική μαρτυρία ιστορικής συνέχειας, όχι στο επίπεδο του υψηλού πολιτισμού αλλά της γεωργικής παραγωγής και κοινωνικής οργάνωσης που στήριζαν τα εκάστοτε πολιτισμικά επιτεύγματα στον ελλαδικό χώρο.
Διαφορετικές αξίες υπηρετούνται με τη βράβευση της εκτεταμένης αναστήλωσης ενός εκ των πιο σημαντικών μνημείων της νεοκλασικής Αθήνας. Πρόκειται για το Εθνικό Αστεροσκοπείο, έργο του Θεόφιλου Χάνσεν το 1842, που αναμορφώθηκε σε επιβλητικό Μουσείο Γεωαστροφυσικής. Αλλα κτίρια του ίδιου συγκροτήματος που επίσης αναστηλώθηκαν είναι έργα του Ερνέστου Τσίλερ, της δεκαετίας του 1890. Το εκπληκτικό αυτό σύνολο αντικατοπτρίζει τα ιδανικά που ενέπνεαν ένα σημαντικό τμήμα της ηγεσίας της ελληνικής κοινωνίας, ως και τους εθνικούς δωρητές, κατά τον 19ο αιώνα, που ήθελαν το νεοσύστατο κράτος να καταξιωθεί στον χώρο της σύγχρονης επιστήμης, έστω εάν έλειπαν από μια τόσο φτωχή χώρα οι ισχυρές υποδομές που υπήρχαν στη δυτική Ευρώπη. Η αναστήλωση και αναμόρφωση των κτιρίων και του χώρου του Αστεροσκοπείου εμπνεύσθηκε από τον Ακαδημαϊκό και διευθυντή του Αστεροσκοπείου, καθηγητή Χρήστο Ζερεφό, με τη συνεργασία μεγάλου αριθμού αρχιτεκτόνων, συντηρητών και μουσειολόγων, οι περισσότεροι εκ των οποίων μάλιστα προσέφεραν τις υπηρεσίες τους δωρεάν. Αν η βράβευση του Πύργου στην Αμοργό φωτίζει την ταπεινή αλλά ταυτόχρονα επιβλητική συνέχεια της νησιώτικης αγροτικής ζωής, η βράβευση του Αστεροσκοπείου αποτελεί πανευρωπαϊκή αναγνώριση ότι η χώρα μας έχει προσφέρει όχι μόνο στην εποχή της αρχαιότητας αλλά και στην πρόσφατη ιστορία μας έργα τόσο υψηλής ποιότητας ώστε να επιβάλλεται αλλά και να βραβεύεται η παραδειγματική τους αναστήλωση.
Οι επιτυχίες σ' αυτούς τους πανευρωπαϊκούς διαγωνισμούς, τακτικά επαναλαμβανόμενες, αποδεικνύουν ότι στον τομέα των ποιοτικών αναστηλώσεων η Ελλάδα βρίσκεται σε αξιοζήλευτη θέση. Εξηγούνται από τη συνειδητή απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού να επενδύσει ένα μεγάλο ποσοστό των κονδυλίων από τα εκάστοτε προγράμματα κοινοτικής συνοχής σε έργα αναστήλωσης, ως και από την υψηλή τεχνογνωσία και αξιοθαύμαστη αφοσίωση στο έργο τους των επιστημόνων και των υπεύθυνων υπηρεσιών που αναλαμβάνουν τις αναστηλώσεις. Βοήθησε τέλος και η προσεκτική επιλογή των καλύτερων παραδειγμάτων αναστήλωσης από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, με την επιμελημένη προώθησή τους προς την Europa Nostra, που από το 2002 διενεργεί τους σχετικούς πανευρωπαϊκούς διαγωνισμούς εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Του Κωστα Kαρρα
αντιπρόεδρος της Europa Nostra.
