ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - Η τέχνη της ζωής"Το νεό Εθνικό"
Μπήκαμε σ' ένα τεράστιο χαοτικό γιαπί, όπου αλλού έχτιζαν κι αλλού γκρέμιζαν.
Σ' αυτό το χώρο, όπως μας υπόσχονται, η έναρξη της καλλιτεχνικής περιόδου του 2008 θα βρει στεγασμένο το Εθνικό Θέατρο, το οποίο τα τελευταία χρόνια περιφέρεται σε διάφορες γειτονιές της Αθήνας. Το καινούριο Εθνικό, σύμφωνα με την τελευταία λέξη της αρχιτεκτονικής και της τεχνολογίας, οικοδομείται πια σ' ολόκληρο το τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου, Κουμουνδούρου, Σατωβριάνδου και Μενάνδρου. Με τη νέα κτιριακή επέκταση, η συνολική επιφάνειά του υπολογίζεται σε 16.287 τ.μ. και το συνολικό κόστος του έργου ανέρχεται μαζί με τον ΦΠΑ σε 25 εκατομμύρια ευρώ.
Η ανέγερση του κτιρίου τού Τσίλερ άρχισε το 1891, αλλά το 1895 οι εργασίες διακόπηκαν προσωρινά λόγω οικονομικών δυσχερειών. Ολοκληρώθηκε το 1901 και λειτούργησε ως Βασιλικό Θέατρο μέχρι το 1908, οπότε ονομάστηκε Εθνικό. Από το 1908 μέχρι το 1932 κλείνει λόγω κακής οικονομικής διαχείρισης. Το 1922 στεγάζει προσωρινά μικρασιάτες πρόσφυγες.
Την περίοδο 1930-1932 εκτελούνται εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης. Το 1939 ύστερα από αναγκαστική απαλλοτρίωση παραχωρείται στο θέατρο η υπόλοιπη έκταση του οικοπέδου που περικλείεται από τις οδούς Μενάνδρου, Σατωβριάνδου και Κουμουνδούρου. Το 1941 ολοκληρώνεται ο εκσυγχρονισμός της σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, με την κατασκευή της κυκλικής σκηνής, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δοξιάδη.
Το 1960 κατεδαφίζεται η οικοδομή του εφαπτόμενου ξενοδοχείου «Μεσσηνία» προς την οδό Μενάνδρου και ανεγείρεται στη θέση νέο κτίριο, η «Νέα Σκηνή». Ταυτόχρονα ανακαινίζεται η Αίθουσα Χορού και το καφενείο της Κεντρικής Σκηνής.
Το 1971-1972 γίνονται εργασίες ενίσχυσης του δαπέδου του Β' Εξώστη, ενώ διασκευάζεται η μεγάλη αίθουσα στον όροφο της προσθήκης για να στεγάσει τη λειτουργία της Νέας Σκηνής. Μετά τον σεισμό του 1981 το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε με αυτεπιστασία σε επισκευαστικές-ενισχυτικές εργασίας στο Εθνικό Θέατρο, κυρίως στις εξωτερικές τοιχοποιίες του διατηρητέου μνημείου.
Μετά το σεισμό του 1999 και κατόπιν αυτοψίας του υπουργείου Δημοσίων Εργων αποφασίστηκε η αναστολή λειτουργίας των χώρων της Κεντρικής Σκηνής, προκειμένου να αντιμετωπιστούν συνολικά τα προβλήματα στατικής επάρκειας που είχαν συσσωρευτεί στο κτίριο από σεισμικές καταπονήσεις αλλά και από τις κατά καιρούς επεμβάσεις. Το 2004 έγινε ο διαγωνισμός για την ανάθεση του έργου. Τον Μάρτιο του 2006 ανατέθηκε στην εταιρεία «Θόλος», θυγατρική της «Μηχανικής».
Στην ουσία μέχρι σήμερα ποτέ δεν έγινε μια ολοκληρωμένη επέμβαση συντήρησης ή αποκατάστασης. Το θέατρο, όσο και οι χώροι εξυπηρέτησης κοινού, ήταν γενικά μικροί και άβολοι. Τα καμαρίνια ανεπαρκή και τα παρασκήνια χωρίς μεγάλες δυνατότητες υποστήριξης παραγωγών.
Τώρα αναβαθμίζεται ο χώρος σκηνικής παραγωγής με αύξηση του μεγέθους της σκηνής της κεντρικής αίθουσας, με πλήρη εκσυγχρονισμό των τεχνικών μέσων της. Στο επίπεδο της σκηνής οι ηθοποιοί και οι τεχνικοί θα έχουν άμεση πρόσβαση από τους υποστηρικτικούς χώρους, ενώ θα δημιουργηθεί και χώρος φορτοεκφόρτωσης εξοπλισμού.
Η πλατεία της Κεντρικής Σκηνής διαμορφώνεται στο ελαφρώς κεκλιμένο δάπεδο προς τη σκηνή και η διάταξη των καθισμάτων ακολουθεί την αρχική ημικυκλική χάραξη που ορίζει η καμπυλότητα του προσκηνίου. Τα δάπεδα του Α' και Β' Εξώστη σχεδιάζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζουν ικανοποιητικές συνθήκες θέασης. Η διάταξη των καθισμάτων βελτιώνει επίσης την ορατότητα των θεατών. Η απόσταση μεταξύ των σειρών θα είναι περίπου 50 εκατοστά. Η χωρητικότητα της κεντρικής αίθουσας ανέρχεται σε 292 άτομα στην πλατεία, 180 στον Α' Εξώστη 148 στον Β' Εξώστη.
Εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης έγιναν στην κεντρική αίθουσα σε διάφορα σημεία: στον ξύλινο και ζωγραφικό διάκοσμο που περιβάλλει το άνοιγμα της σκηνής, καθώς και σ' αυτόν των ξύλινων στηθαίων σε εξώστες και θεωρεία με αναπαραγωγή του ζωγραφικού διακόσμου, ίχνη του οποίου αποκαλύφθηκαν σταδιακά.
Οι επισκευαστικές εργασίες ανακαίνισης του 1930-1934 υπήρξαν καταστροφικές για σημαντικό μέρος του αρχικού διακόσμου, με αποτέλεσμα να σώζονται σήμερα ελάχιστα μορφολογικά στοιχεία της αρχικής διακόσμησης (μοτίβα σε ζωηρά χρώματα, με θέμα μορφές αγγέλων και γυναικών με υδρίες, φυτικά κοσμήματα και γεωμετρικές παραστάσεις) καθιστώντας την πλήρη αποκατάσταση των χώρων του κτιρίου χρονοβόρα και δαπανηρή επιχείρηση. Αποκαταστάθηκαν όμως σε ικανοποιητικό βαθμό η αίθουσα με τα θεωρεία και τους εξώστες, το φουαγέ του 1ου ορόφου, η είσοδος από την Κουμουνδούρου και ο προθάλαμος του πρώην βασιλικού θεωρείου.
Κατασκευάζονται και ανακατασκευάζονται: Στο 1ο και 2ο υπόγειο χώροι υγιεινής. Το καφενείο-μπαρ, στην παλιά του θέση, με καθιστικό και χώρο παρασκευαστηρίου με τη βοήθεια αναβατόριου αντικειμένων για την εξυπηρέτηση της τροφοδοσίας από το 1ο υπόγειο και την υπηρεσιακή είσοδο της Κουμουνδούρου. Κεντρικό επίμηκες φουαγέ στον Α' Εξώστη της κεντρικής αίθουσας το οποίο χρησιμοποιείται και ως διάδρομος πρόσβασης προς την αίθουσα εκδηλώσεων ή Χορού, η οποία θα χρησιμοποιηθεί ως χώρος πολλαπλής χρήσης για παρουσιάσεις, διαλέξεις κ.λπ.
Δεκάδες υποστηρικτικοί χώροι προκύπτουν και στις δύο Σκηνές: καμαρίνια στη νέα κατασκευή στην επέκταση πάνω από τους υπόγειους χώρους στάθμευσης σε τρία επίπεδα, χώροι για δοκιμές και μακιγιάζ, εργαστήρια, χώροι εξυπηρέτησης προσωπικού, εργαστήρια περουκών, ραφεία, πλυντήρια, σιδερωτήρια, ξυλουργεία, βαφεία κ.ά. Στο 2ο όροφο διαμορφώνονται το γραφείο του καλλιτεχνικού διευθυντή και της γραμματέως του και το γραφείο διεύθυνσης σκηνής.
Στο ισόγειο του διατηρητέου δημιουργούνται γραφείο ελέγχου εισόδου και ασφαλείας συγκροτήματος, γραφείο προσωπικού, οικονομικών υπηρεσιών, προμηθειών και εφοδιασμού, εγκαταστάσεων ηλεκτρονικών υπολογιστών και υποστήριξης συστημάτων. Υπάρχει επίσης πρόβλεψη για χώρους ανάπαυσης και παραμονής του προσωπικού στο ισόγειο της νέας επέκτασης και αποδυτήρια ταξιθετών.
Δημιουργείται νέα είσοδος και εκδοτήρια επί της οδού Μενάνδρου.
Η Κεντρική και η Νέα Σκηνή λειτουργούν τώρα παράλληλα με κοινές εγκαταστάσεις υποστήριξης αλλά διαφοροποίηση της κυκλοφορίας κοινού, ηθοποιών και μεταφοράς μέσων σκηνικής υποστήριξης.
Η Νέα Σκηνή που ξέραμε με την ανεπαρκή σκηνική εξυπηρέτηση, τεχνική υποστήριξη και έλλειψη χώρων εξυπηρετήσεων του κοινού, είναι παρελθόν. Ολα είναι καινούρια, αφού φρεσκοκτισμένη είναι η αίθουσα στο χώρο της νέας επέκτασης προς την πλευρά της οδού Μενάνδρου. Ενας ενιαίος χώρος χωρητικότητας 180 ατόμων όπου οι κερκίδες και τα καθίσματα διαμορφώνονται ανάλογα με τις σκηνογραφικές ανάγκες των παραστάσεων. Το βάθος της σκηνής είναι 20,90 μ. και το ύψος 21,40 μ. Η πρόσβαση στην αίθουσα γίνεται από φουαγέ που δημιουργείται στο χώρο της παλιάς Νέας Σκηνής στον 1ο όροφο με ηχομονωτικές πόρτες εισόδου πάχους 60 χιλ. Στην παλιά αίθουσα της Νέας Σκηνής στον 1ο όροφο, δημιουργείται βιβλιοθήκη-πωλητήριο, χώροι υγιεινής, βεστιάριο και φουαγέ πολυλειτουργικής χρήσης. Θα φιλοξενεί εκθέσεις και θα διαθέτει δικό του μπαρ πλήρως εξοπλισμένο. Η βιβλιοθήκη-πωλητήριο θα στεγάσει το ιστορικό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.
Το Εθνικό Θέατρο θα συναγωνίζεται επάξια χώρους όπως το Μέγαρο Μουσικής, με δεδομένη φυσικά την ιδιαιτερότητα της αποστολής του», λέει ο επιβλέπων αρχιτέκτονας Ε. Ρήγας. «Ο χρόνος παράδοσης ήταν πολύ πιεστικός. Προσπαθήσαμε να ανταποκριθούμε, χωρίς όμως να γίνουν εκπτώσεις στην ποιότητα των κατασκευών. Μας καθυστέρησαν πολύ οι εργασίες για την αποκάλυψη του ζωγραφικού διακόσμου σε αρκετούς χώρους του νεοκλασικού. Ο τεχνολογικός εξοπλισμός είναι εξαιρετικά σύγχρονος έως πολύπλοκος. Ολα πια θα γίνονται μέσω ενός υπολογιστή. Το σίγουρο είναι, ότι ο θεατής, ο τελικός αποδέκτης, θα ψυχαγωγείται μέσα σ' ένα θέατρο υψηλών αξιώσεων».
Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ - φωτ: Π. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Σ' αυτό το χώρο, όπως μας υπόσχονται, η έναρξη της καλλιτεχνικής περιόδου του 2008 θα βρει στεγασμένο το Εθνικό Θέατρο, το οποίο τα τελευταία χρόνια περιφέρεται σε διάφορες γειτονιές της Αθήνας. Το καινούριο Εθνικό, σύμφωνα με την τελευταία λέξη της αρχιτεκτονικής και της τεχνολογίας, οικοδομείται πια σ' ολόκληρο το τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου, Κουμουνδούρου, Σατωβριάνδου και Μενάνδρου. Με τη νέα κτιριακή επέκταση, η συνολική επιφάνειά του υπολογίζεται σε 16.287 τ.μ. και το συνολικό κόστος του έργου ανέρχεται μαζί με τον ΦΠΑ σε 25 εκατομμύρια ευρώ.
Η ανέγερση του κτιρίου τού Τσίλερ άρχισε το 1891, αλλά το 1895 οι εργασίες διακόπηκαν προσωρινά λόγω οικονομικών δυσχερειών. Ολοκληρώθηκε το 1901 και λειτούργησε ως Βασιλικό Θέατρο μέχρι το 1908, οπότε ονομάστηκε Εθνικό. Από το 1908 μέχρι το 1932 κλείνει λόγω κακής οικονομικής διαχείρισης. Το 1922 στεγάζει προσωρινά μικρασιάτες πρόσφυγες.
Την περίοδο 1930-1932 εκτελούνται εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης. Το 1939 ύστερα από αναγκαστική απαλλοτρίωση παραχωρείται στο θέατρο η υπόλοιπη έκταση του οικοπέδου που περικλείεται από τις οδούς Μενάνδρου, Σατωβριάνδου και Κουμουνδούρου. Το 1941 ολοκληρώνεται ο εκσυγχρονισμός της σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, με την κατασκευή της κυκλικής σκηνής, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δοξιάδη.
Το 1960 κατεδαφίζεται η οικοδομή του εφαπτόμενου ξενοδοχείου «Μεσσηνία» προς την οδό Μενάνδρου και ανεγείρεται στη θέση νέο κτίριο, η «Νέα Σκηνή». Ταυτόχρονα ανακαινίζεται η Αίθουσα Χορού και το καφενείο της Κεντρικής Σκηνής.
Το 1971-1972 γίνονται εργασίες ενίσχυσης του δαπέδου του Β' Εξώστη, ενώ διασκευάζεται η μεγάλη αίθουσα στον όροφο της προσθήκης για να στεγάσει τη λειτουργία της Νέας Σκηνής. Μετά τον σεισμό του 1981 το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε με αυτεπιστασία σε επισκευαστικές-ενισχυτικές εργασίας στο Εθνικό Θέατρο, κυρίως στις εξωτερικές τοιχοποιίες του διατηρητέου μνημείου.
Μετά το σεισμό του 1999 και κατόπιν αυτοψίας του υπουργείου Δημοσίων Εργων αποφασίστηκε η αναστολή λειτουργίας των χώρων της Κεντρικής Σκηνής, προκειμένου να αντιμετωπιστούν συνολικά τα προβλήματα στατικής επάρκειας που είχαν συσσωρευτεί στο κτίριο από σεισμικές καταπονήσεις αλλά και από τις κατά καιρούς επεμβάσεις. Το 2004 έγινε ο διαγωνισμός για την ανάθεση του έργου. Τον Μάρτιο του 2006 ανατέθηκε στην εταιρεία «Θόλος», θυγατρική της «Μηχανικής».
Στην ουσία μέχρι σήμερα ποτέ δεν έγινε μια ολοκληρωμένη επέμβαση συντήρησης ή αποκατάστασης. Το θέατρο, όσο και οι χώροι εξυπηρέτησης κοινού, ήταν γενικά μικροί και άβολοι. Τα καμαρίνια ανεπαρκή και τα παρασκήνια χωρίς μεγάλες δυνατότητες υποστήριξης παραγωγών.
Τώρα αναβαθμίζεται ο χώρος σκηνικής παραγωγής με αύξηση του μεγέθους της σκηνής της κεντρικής αίθουσας, με πλήρη εκσυγχρονισμό των τεχνικών μέσων της. Στο επίπεδο της σκηνής οι ηθοποιοί και οι τεχνικοί θα έχουν άμεση πρόσβαση από τους υποστηρικτικούς χώρους, ενώ θα δημιουργηθεί και χώρος φορτοεκφόρτωσης εξοπλισμού.
Η πλατεία της Κεντρικής Σκηνής διαμορφώνεται στο ελαφρώς κεκλιμένο δάπεδο προς τη σκηνή και η διάταξη των καθισμάτων ακολουθεί την αρχική ημικυκλική χάραξη που ορίζει η καμπυλότητα του προσκηνίου. Τα δάπεδα του Α' και Β' Εξώστη σχεδιάζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζουν ικανοποιητικές συνθήκες θέασης. Η διάταξη των καθισμάτων βελτιώνει επίσης την ορατότητα των θεατών. Η απόσταση μεταξύ των σειρών θα είναι περίπου 50 εκατοστά. Η χωρητικότητα της κεντρικής αίθουσας ανέρχεται σε 292 άτομα στην πλατεία, 180 στον Α' Εξώστη 148 στον Β' Εξώστη.
Εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης έγιναν στην κεντρική αίθουσα σε διάφορα σημεία: στον ξύλινο και ζωγραφικό διάκοσμο που περιβάλλει το άνοιγμα της σκηνής, καθώς και σ' αυτόν των ξύλινων στηθαίων σε εξώστες και θεωρεία με αναπαραγωγή του ζωγραφικού διακόσμου, ίχνη του οποίου αποκαλύφθηκαν σταδιακά.
Οι επισκευαστικές εργασίες ανακαίνισης του 1930-1934 υπήρξαν καταστροφικές για σημαντικό μέρος του αρχικού διακόσμου, με αποτέλεσμα να σώζονται σήμερα ελάχιστα μορφολογικά στοιχεία της αρχικής διακόσμησης (μοτίβα σε ζωηρά χρώματα, με θέμα μορφές αγγέλων και γυναικών με υδρίες, φυτικά κοσμήματα και γεωμετρικές παραστάσεις) καθιστώντας την πλήρη αποκατάσταση των χώρων του κτιρίου χρονοβόρα και δαπανηρή επιχείρηση. Αποκαταστάθηκαν όμως σε ικανοποιητικό βαθμό η αίθουσα με τα θεωρεία και τους εξώστες, το φουαγέ του 1ου ορόφου, η είσοδος από την Κουμουνδούρου και ο προθάλαμος του πρώην βασιλικού θεωρείου.
Κατασκευάζονται και ανακατασκευάζονται: Στο 1ο και 2ο υπόγειο χώροι υγιεινής. Το καφενείο-μπαρ, στην παλιά του θέση, με καθιστικό και χώρο παρασκευαστηρίου με τη βοήθεια αναβατόριου αντικειμένων για την εξυπηρέτηση της τροφοδοσίας από το 1ο υπόγειο και την υπηρεσιακή είσοδο της Κουμουνδούρου. Κεντρικό επίμηκες φουαγέ στον Α' Εξώστη της κεντρικής αίθουσας το οποίο χρησιμοποιείται και ως διάδρομος πρόσβασης προς την αίθουσα εκδηλώσεων ή Χορού, η οποία θα χρησιμοποιηθεί ως χώρος πολλαπλής χρήσης για παρουσιάσεις, διαλέξεις κ.λπ.
Δεκάδες υποστηρικτικοί χώροι προκύπτουν και στις δύο Σκηνές: καμαρίνια στη νέα κατασκευή στην επέκταση πάνω από τους υπόγειους χώρους στάθμευσης σε τρία επίπεδα, χώροι για δοκιμές και μακιγιάζ, εργαστήρια, χώροι εξυπηρέτησης προσωπικού, εργαστήρια περουκών, ραφεία, πλυντήρια, σιδερωτήρια, ξυλουργεία, βαφεία κ.ά. Στο 2ο όροφο διαμορφώνονται το γραφείο του καλλιτεχνικού διευθυντή και της γραμματέως του και το γραφείο διεύθυνσης σκηνής.
Στο ισόγειο του διατηρητέου δημιουργούνται γραφείο ελέγχου εισόδου και ασφαλείας συγκροτήματος, γραφείο προσωπικού, οικονομικών υπηρεσιών, προμηθειών και εφοδιασμού, εγκαταστάσεων ηλεκτρονικών υπολογιστών και υποστήριξης συστημάτων. Υπάρχει επίσης πρόβλεψη για χώρους ανάπαυσης και παραμονής του προσωπικού στο ισόγειο της νέας επέκτασης και αποδυτήρια ταξιθετών.
Δημιουργείται νέα είσοδος και εκδοτήρια επί της οδού Μενάνδρου.
Η Κεντρική και η Νέα Σκηνή λειτουργούν τώρα παράλληλα με κοινές εγκαταστάσεις υποστήριξης αλλά διαφοροποίηση της κυκλοφορίας κοινού, ηθοποιών και μεταφοράς μέσων σκηνικής υποστήριξης.
Η Νέα Σκηνή που ξέραμε με την ανεπαρκή σκηνική εξυπηρέτηση, τεχνική υποστήριξη και έλλειψη χώρων εξυπηρετήσεων του κοινού, είναι παρελθόν. Ολα είναι καινούρια, αφού φρεσκοκτισμένη είναι η αίθουσα στο χώρο της νέας επέκτασης προς την πλευρά της οδού Μενάνδρου. Ενας ενιαίος χώρος χωρητικότητας 180 ατόμων όπου οι κερκίδες και τα καθίσματα διαμορφώνονται ανάλογα με τις σκηνογραφικές ανάγκες των παραστάσεων. Το βάθος της σκηνής είναι 20,90 μ. και το ύψος 21,40 μ. Η πρόσβαση στην αίθουσα γίνεται από φουαγέ που δημιουργείται στο χώρο της παλιάς Νέας Σκηνής στον 1ο όροφο με ηχομονωτικές πόρτες εισόδου πάχους 60 χιλ. Στην παλιά αίθουσα της Νέας Σκηνής στον 1ο όροφο, δημιουργείται βιβλιοθήκη-πωλητήριο, χώροι υγιεινής, βεστιάριο και φουαγέ πολυλειτουργικής χρήσης. Θα φιλοξενεί εκθέσεις και θα διαθέτει δικό του μπαρ πλήρως εξοπλισμένο. Η βιβλιοθήκη-πωλητήριο θα στεγάσει το ιστορικό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.
Το Εθνικό Θέατρο θα συναγωνίζεται επάξια χώρους όπως το Μέγαρο Μουσικής, με δεδομένη φυσικά την ιδιαιτερότητα της αποστολής του», λέει ο επιβλέπων αρχιτέκτονας Ε. Ρήγας. «Ο χρόνος παράδοσης ήταν πολύ πιεστικός. Προσπαθήσαμε να ανταποκριθούμε, χωρίς όμως να γίνουν εκπτώσεις στην ποιότητα των κατασκευών. Μας καθυστέρησαν πολύ οι εργασίες για την αποκάλυψη του ζωγραφικού διακόσμου σε αρκετούς χώρους του νεοκλασικού. Ο τεχνολογικός εξοπλισμός είναι εξαιρετικά σύγχρονος έως πολύπλοκος. Ολα πια θα γίνονται μέσω ενός υπολογιστή. Το σίγουρο είναι, ότι ο θεατής, ο τελικός αποδέκτης, θα ψυχαγωγείται μέσα σ' ένα θέατρο υψηλών αξιώσεων».
Της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ - φωτ: Π. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
