Κωνσταντίνος Παρθένης - Συλλογή πινάκων Ι.Ν. Αγ. Αλεξάνδρου Παλαιού ΦαλήρουΣυντήρηση και αποκατάσταση των πινάκων του Κωνσταντίνου Παρθένη που βρίσκονται στη Μητρόπολη Παλαιού Φαλήρου.

Στο νότιο τοίχο του ναού του αγ. Αλεξάνδρου στο Π. Φάληρο, βρίσκονται αναρτημένα επτά μοναδικά έργα του Κων. Παρθένη, τα οποία μέχρι πρόσφατα ήταν άγνωστα στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για τα εξής έργα: Παναγία Μυρτιδιώτισσα, αγ. Γεώργιο, αγ. Δημήτριο, αγ. Παντελεήμονα, αγ. Καλλιόπη, αγ. Φιλοθέη, αγ. Βαρβάρα. Τα έργα έχουν ύψος 1,90μ. και πλάτος από 0,70μ. έως 1,70μ. και φέρουν περιμετρική ξύλινη κορνίζα επενδυμένη με μεταλλικό φύλλο. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Νίκο Ζία, ο οποίος ανακάλυψε τους θησαυρούς που έκρυβε ο ναός, «από εδώ ξεκινάει μια άλλη αντίληψη του Παρθένη, που θα κυριαρχήσει στη γενιά του 1930. Χρησιμοποιεί για τη σκίαση όχι το σκουρότερο τόνο του χρώματος, αλλά το πράσινο χρώμα». 

Πρόκειται για ελαιογραφίες σε μουσαμά για τις οποίες το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ του χαρακτηρισμού ως μνημείων των έργων που φιλοτέχνησε ο Κωνσταντίνος Παρθένης για το ναό του αγ. Αλεξάνδρου. Οι άγιοι εικονίζονται ολόσωμοι μέσα σε χρυσό φόντο (από φύλλα χρυσού), ενώ τα χρώματα έχουν αποδοθεί με τη μαεστρία του Παρθένη πάνω σε προετοιμασία μικρού πάχους. Στα μεγαλύτερα έργα το ύφασμα δεν είναι ενιαίο, αλλά αποτελείται από συρραφή δύο τεμαχίων.

Τα έργα που βρισκόταν χρόνια αναρτημένα πάνω από το νότιο τοίχο της εκκλησίας, ήταν εκτεθειμένα σε όλους τους ρυπογόνους παράγοντες της ατμόσφαιρας, από την αιωρούμενη σκόνη, την αιθάλη που προκαλείται από το εκκλησιαστικό τελετουργικό, έως την ατμοσφαιρική ρύπανση. 

Επιπλέον, οι μη ελεγχόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο ήταν εκτεθειμένα, όπως η υπεριώδης και ορατή ακτινοβολία, επιτάχυναν την οξείδωση των βερνικιών, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα κίτρινο φιλμ στην επιφάνειά τους.

Επίσης, από τις αυξομειώσεις της σχετικής υγρασίας και της θερμοκρασίας στο περιβάλλον του ναού, δημιουργήθηκαν  κρακελαρίσματα σε τμήματα της ζωγραφικής των έργων.

Τέλος, παρατηρήθηκαν στα έργα προηγούμενες επεμβάσεις συντήρησης, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.

Όλα τα παραπάνω είχαν ως  αποτέλεσμα τη σημαντική υποβάθμιση της καλλιτεχνικής αξίας των πινάκων. Οι κατάλληλες ενέργειες συντήρησης των έργων είχαν ως απόλυτη προϋπόθεση την κατανόηση της τεχνολογίας κατασκευής τους και την ορθή ερμηνεία της παθολογίας τους. Η μακροσκοπική παρατήρηση αποτελεί αναντικατάστατο εργαλείο για μια πρώτη εκτίμηση, αλλά όχι επαρκές. Η επιστήμη και η τεχνολογία προσφέρουν σήμερα πολύτιμα τεχνικά μέσα για τη διάγνωση των υλικών κατασκευής και της παθολογίας των έργων και μάλιστα με μη καταστρεπτικές, απεικονιστικές μεθόδους.

Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τις μη καταστρεπτικές μεθόδους εξέτασης, συνεκτιμήθηκαν με την οπτική-μακροσκοπική παρατήρηση του έργου ώστε να τεκμηριωθεί όσο το δυνατό αρτιότερα το είδος, η έκταση των φθορών, αλλά και οι μέθοδοι αποκατάστασης αυτών.

Πραγματοποιήθηκαν:

1. Παρατήρηση και φωτογράφιση με χρήση πολυφασματικού συστήματος 

2. Παρατήρηση με λαμπτήρες υπεριώδους φωτισμού – υπεριώδης φωτογραφία φθορισμού

3. Παρατήρηση και φωτογράφιση με φορητό ψηφιακό μικροσκόπιο

4. Συλλογή φασμάτων χρωστικών με φορητό φασματοφωτόμετρο Raman

5. Μέτρηση περιβαλλοντικών παραμέτρων 

Συνοπτικά πραγματοποιήθηκαν οι εξής επεμβάσεις συντήρησης-αποκατάστασης:

• Απομάκρυνση των επικαθίσεων από την πίσω πλευρά των έργων.

• Απομάκρυνση των, διαφόρων ειδών, επικαθίσεων από τη ζωγραφική επιφάνεια.

• Απομάκρυνση του οξειδωμένου βερνικιού.

• Στερέωση των κρακελαρισμένων τμημάτων της ζωγραφικής επιφάνειας

• Προστασία της ζωγραφικής επιφάνειας με βερνίκι.

Οι εργασίες  πραγματοποιήθηκαν πολύ προσεκτικά με τη χρήση του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου χειρός σε ανάλυση 10x -30x, Επίσης καθ όλη τη διάρκεια του καθαρισμού του έργου χρησιμοποιήθηκαν λάμπες υπεριώδους ακτινοβολίας για την ολοκληρωτική αφαίρεση του οξειδωμένου βερνικιού και των παλαιότερων χρωματικών επεμβάσεων.